Kos – ciemny tenor na kalenicy dachu

Obecność kosa od razu da się usłyszeć. Swoim śpiewem samiec nie tylko obwieszcza samicom swoją obecność, lecz jednocześnie wysyła ostrzeżenie rywalom: to jest moje terytorium! Męskie osobniki są bardzo atrakcyjne także wizualnie. Ich czarne, błyszczące pióra i wyrazisty pomarańczowy dziób sprawiają, że trudno je pomylić z innym gatunkiem i łatwo rozpozna je nawet laik. Samice wyglądają bardziej niepozornie. Mają dyskretne, szarobrązowe upierzenie, które nie rzuca się w oczy. I taki jest cel — dzięki temu w okresie lęgowym samica siedząca w półotwartym gnieździe wtapia się w gęste zarośla i jest mniej widoczna dla drapieżników.

Kos, a dokładnie kos zwyczajny, znany wśród ornitologów jako Turdus merula, należy do rodziny drozdowatych i jest na naszej szerokości geograficznej jednym z najlepiej znanych ptaków śpiewających. Długość jego ciała od czubka dzioba do końca ogona wynosi ok. 24–26 cm, a rozpiętość skrzydeł — 36 cm. Waży średnio ok. 100 g i zalicza się tym samym do większych rodzimych ptaków śpiewających. Samce są czarne i mają wyróżniający się żółtopomarańczowy dziób i obwódkę wokół oczu. Samice kosów mają brązowoszary grzbiet, a upierzenie po stronie brzusznej od szarego przez brązowawy do rudobrązowego. Pierś jest zwykle ozdobiona cętkami. Wyjątkową cechą, która często występuje u kosów, jest tzw. częściowy leucyzm — przypadłość podobna do albinizmu, która powoduje, że niektóre pióra lub partie ciała są białe. Takie zwierzę jest niestety bardziej narażone na atak ze strony drapieżników.

Kosy występują w bardzo wielu miejscach na świecie: w całej Europie (z wyjątkiem obszarów najbardziej wysuniętych na północ), w północnej Afryce i Azji. Do Australii i Nowej Zelandii dotarły wraz z ludźmi, a ich dzisiejsi przedstawiciele na tamtych terenach są prawdopodobnie potomkami ptaków, które uciekły z klatek nowym przybyłym osadnikom. Kosy były początkowo ptakami leśnymi. Do XIX w. wraz z rozwojem cywilizacji część ich populacji przeniosła się do miejskich parków, ogrodów i na cmentarze. Dziś jest to gatunek niemal miejski, który przyzwyczaił się do obecności ludzi w swoim otoczeniu. Część kosów migruje i spędza zimę w krajach południowych, jednak ze względu na coraz łagodniejsze zimy w naszym regionie coraz więcej ptaków spędza zimę na miejscu.

Najbardziej znanymi okrzykami kosów oprócz śpiewu są typowe „cykanie” („tiks-tiks-tiks”) oraz przeszywający, opadający dźwięk „ssiih”: Oba są sygnałami ostrzegawczymi, w których „cykanie” najczęściej odnosi się do ziemi, a „ssiih” do powietrza. Jeżeli usłyszą Państwo dźwięki ostrzegawcze kosa i spojrzą w odpowiednim kierunku, istnieje duże prawdopodobieństwo, że zauważą kota lub ptaka drapieżnego.

Głównym pożywieniem kosów są owoce i drobne zwierzęta. Do ich przysmaków należą dżdżownice, chrząszcze, a także małe ślimaki i ich jaja. Szukając pożywienia, kosy mogą rozgrzebywać świeżo obsiane trawniki albo ściółkę na rabatach, przez co wśród miłośników ogrodów zyskały miano skrzydlatych wandali. Zdobyczy szukają najchętniej na otwartych powierzchniach. W czasie deszczu lub tuż po nim można zwykle zaobserwować na trawnikach kilka kosów polujących na dżdżownice. W zależności od pory roku kosy mogą uzupełniać swoje menu o owoce. Ich dziób jest przystosowany do pokarmów miękkich. Warto o tym pamiętać, jeśli chcemy je dokarmiać, i zwłaszcza zimą oprócz karmy tłuszczowej wystawiać im także jabłka, owoce jagodowe albo rodzynki.

Urządzając ogród, można zaaranżować go tak, aby był miejscem przyjaznym dla kosów. Wymarzony ogród dla tego gatunku obejmuje gęste liściaste krzewy, naczynie z wodą (kosy chętnie zażywają kąpieli — co ciekawe, zwłaszcza w czasie deszczu), drzewo lub krzew owocowy oraz fragment otwartego trawnika. Jeśli do tego mamy dach z kalenicą albo drzewo z wyeksponowaną wysoką gałęzią, nie będziemy musieli długo czekać, aż zawita do nas ten czarny śpiewak.