Owczarek szetlandzki (sheltie) – opis rasy, wymagania, opieka

Owczarek szetlandzki (shetland sheepdog), znany również jako szetland lub sheltie, to pies pochodzący z archipelagu Wysp Szetlandzkich – krainy wyróżniającej się surowym klimatem: długą, wietrzną i mokrą zimą oraz krótkim, chłodnym latem. Przypuszcza się, że protoplaści rasy przybyli na tereny archipelagu wraz z wikingami w okolicach 700 – 800 roku.

Choć obecnie owczarek szetlandzki pełni najczęściej rolę psa towarzyszącego, nie zawsze tak było. Pierwotnie psy wykorzystywano przede wszystkim do stróżowania i zaganiania mniejszych zwierząt gospodarskich, w tym kucy szetlandzkich czy owiec. Szetlandy doskonale wpisywały się w wymogi lokalnych rolników – były szybkie, czujne i szczekliwe, a przy tym mało kłopotliwe i przyjazne człowiekowi. Nie straszne były im też trudne warunki pogodowe – ulewny deszcz, porywisty wiatr czy niskie temperatury nie odbierały psom zapału do pracy.

Znany obecnie owczarek szetlandzki, powstał najprawdopodobniej w wyniku krzyżówki king charles spaniela, papillona oraz szpica miniaturowego. Ostateczny wzorzec rasy psów ukształtowały geny szkockiego owczarka długowłosego collie. Wysokie podobieństwo psów tych ras nie jest przypadkowe – celem zabiegów hodowlanych było uczynienie z sheltie swego rodzaju miniaturowej odmiany collie.

W 1909 roku entuzjaści sheltie założyli Shetland Collie Club. To z kolei wywołało falę protestów hodowców owczarków collie, wskutek czego w 1914 roku nazwę zmieniono na English Shetland Sheepdog Club (ESSC). Jeszcze tego samego roku brytyjski Kennel Club uznał rasę i ustanowił jej oficjalny wzorzec. Pierwsze szetlandy pojawiły się w Polsce pod koniec lat 60. XX w.

Owczarek szetlandzki to mały pies pasterski. Zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowej Federacji Kynologicznej – Fédération Cynologique Internationale (FCI) – rasa zaliczana jest do pierwszej sekcji grupy 1., tj. psów pasterskich i zaganiających. Nie podlega próbom pracy.

Owczarek szetlandzki to mały, proporcjonalnie zbudowany pies długowłosy.  Wzorzec rasy zakłada idealną wielkość 37 cm dla samców i 35,5 centymetrów w przypadku suk. Niepożądane jest odchylenie o więcej niż dwa i pół centymetra.

Znakiem rozpoznawczym sheltie jest efektowna, dwuwarstwowa szata, złożona z miękkiego, grubego podszerstka oraz twardego włosa okrywowego. Charakterystyczne dla rasy są bujna grzywa i kryza, nisko osadzony, puszysty ogon oraz frędzle na przednich kończynach. Dopuszczalne umaszczenie, zgodne ze wzorcem, może być śniade, czarno-białe, czarne z podpalaniem, trójbarwne (tricolor) i niebieskie marmurkowe (blue merle).

Owczarek szetlandzki to wesoły i ruchliwy pies o łagodnym usposobieniu. Wyjątkowo towarzyski, oddany i posłuszny, mocno przywiązuje się do swojej rodziny. Prawidłowo zsocjalizowany, z natury nie wykazuje agresji. Znakomicie odnajduje się wśród dzieci oraz innych zwierząt – w tym psów i przedstawicieli swojej rasy. Jest bardzo ciekawski i zawsze chce być w centrum wydarzeń.

Sheltie ma olbrzymie pokłady energii – jest bardzo aktywny i wszędzie go pełno. Jak przystało na psa pasterskiego, jest też niesłychanie czujny, spostrzegawczy i inteligentny. Przejawia skłonności do puszczenia się w pogoń za szybko poruszającym się obiektem – dzikim zającem czy rowerzystą. Znamienny dla szetlanda jest także niski próg pobudliwości. Wysoka szczekliwość i donośny głos sprawiają, że psy tej rasy potrafią być naprawdę hałaśliwe.

W stosunku do obcych owczarek szetlandzki z początku wykazuje rezerwę, co czyni go dobrym stróżem domu. Nie nadaje się jednak na psa podwórkowego – sheltie pragnie brać czynny udział w życiu rodziny i być zawsze obok bliskich sobie osób.

Szetland to błyskawicznie się uczy i robi to chętnie – nauka komend, sztuczek czy treningi psich sportów przychodzą mu łatwo i sprawiają ogromną frajdę, a dodatkowo pozwalają rozładować nadmiar skumulowanej energii.

Owczarek szetlandzki to stosunkowo łatwy do wychowania pies. Rasa nadaje się dla osób początkujących i nie wymaga posiadania większego doświadczenia w opiece nad psami. Nie oznacza to jednak, że szetlandy nie mają swoich potrzeb oraz specyficznych wymagań.

Wychowanie i szkolenie psa powinny być oparte na pozytywnym wzmacnianiu. Należy je prowadzić konsekwentnie i stanowczo, lecz bez cienia agresywności czy przymusu – w przeciwnym razie, wrażliwy owczarek szwajcarski szybko nabawi się problemów behawioralnych i stanie się lękliwy. Już sam podniesiony głos jest dla niego mocną reprymendą. Zdecydowanie najlepszym sposobem na pracę z psem jest nauka poprzez zabawę. Dużo korzyści – i dla sheltiego, i jego właściciela – przynieść mogą zajęcia w psim przedszkolu.

Jednym z najbardziej istotnych potrzeb owczarków szetlandzkich jest ruch oraz ćwiczenia umysłowe. Sheltie, pomimo całego swojego uroku, nie jest pieskiem salonowym, który będzie zadowolony z wielogodzinnego leżenia na kanapie. Jeden długi spacer w ciągu dnia to jednak dla niego zdecydowanie za mało. Agility, obedience czy aportowanie frisbee i zabawek do rzucania dla psów – to tylko kilka rodzajów aktywności, w których owczarek sheltie poczuje się jak ryba w wodzie i po prostu zmęczy. Warto również wypracować z nim rutynę dnia – tak, aby wiedział, że oprócz szalonych zabaw jest w ciągu dnia czas również na odpoczynek.

W związku z tym, że owczarki szetlandzkie to rasa bardzo towarzyskich psów, pupila należy już od małego przyzwyczajać do pozostawania samemu w domu. Na czas nieobecności, warto pozostawić w zasięgu wzroku ulubione zabawki dla psa, takie jak gryzaki czy psie maskotki.

Ze względu na dużą szczekliwość rasy oraz silny instynkt do zaganiania, dobrym pomysłem będzie również nauka przywołania awaryjnego oraz komendy „bądź cicho”. Psa należy ich uczyć już na etapie wieku szczenięcego. Pomoce w treningu będą specjalne akcesoria szkoleniowe dla psów i oczywiście ulubione smaczki.

Bujna sierść owczarka szetlandzkiego może sprawiać wrażenie wymagającej w pielęgnacji. Choć utrzymanie jej w dobrym stanie wymaga systematyczności, lista koniecznych zabiegów nie długa. Podstawa to regularne szczotkowanie – pozwoli ono zminimalizować ryzyko plątania i filcowania. Do rozczesywania sierści szetlanda (co ważne – uprzednio zwilżonej) dobrze sprawdzą się zwykła pudlówka i szczotka z metalowymi zębami.  Utrzymanie okrywy w dobrym stanie wspomogą szczotki z włosia. Kołtunów nie należy wycinać. Ich rozczesywanie ułatwić mogą specjalne produkty do pielęgnacji sierści dla psów – przydadzą się one w szczególności u szczeniąt, u których miękka i delikatna szata wykazuje zwiększoną podatność na splątanie.

Owczarka szetlandzkiego nie należy jednak zbyt często wyczesywać – w nadmiarze może to doprowadzić do wypadania sierści. Zwykle wystarczy szczotkować psa raz na tydzień lub dwa.  Szczególną uwagę należy zwrócić na uszy i barki, na których futro może się filcować. W tych miejscach zalecane jest częstsze czesanie.

Dieta owczarka szetlandzkiego powinna zaspokajać jego dzienne zapotrzebowanie na energię oraz wszystkie istotne składniki odżywcze na danym etapie życia. Ważne jest to, aby dostosować dzienną porcję karmy do wieku i wagi szetlanda oraz poziomu jego aktywności – rasa ma bowiem skłonność do tycia. Z tego też względu, wszelkie podawane przysmaki dla psa należy uwzględnić w dziennym bilansie kalorycznym lub po prostu zapewnić mu dodatkowy wysiłek fizyczny poprzez zabawę. Jedzenie warto rozłożyć na mniejsze posiłki.

Owczarkowi szetlandzkiemu podawać można gotowe karmy dla psów ras małych długowłosych lub zdecydować się na samodzielnie przygotowywanie posiłków i uzupełniać je o odpowiednie preparaty witaminowo-mineralne. Ważne jest to, aby w diecie psa nie zabrakło dobrej jakości źródła białka oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych – w szczególności omega-3 i omega-6.

Niezależnie od wybranego modelu żywienia, od czasu do czasu można wzbogacić posiłki szetlanda o suplementy dla psów wspomagające stan skóry i sierści – na przykład z zawartością biotyny, alg czy olejem z łososia. Suplementację warto jednak poprzedzić konsultacją z hodowcą, dietetykiem zwierzęcym lub lekarzem weterynarii.

Owczarek szetlandzki to rasa uchodząca za stosunkowo wytrzymałą i długowieczną. Nie jest ona jednak wolna od obciążeń genetycznych. Podobnie jak w przypadku innych collie, często diagnozowanym problemem są choroby narządu wzroku:

• anomalia oka collie (CEA),
• postępujący zanik siatkówki (PRA),
• dystrofia rogówki (CD),
• katarakta.

Inne schorzenia, do jakich owczarki szetlandzkie mają zwiększone predyspozycje to:

• choroba nosa collie,
• choroby nerek,
• dysplazja stawów biodrowych i łokciowych,
• dermatomiosis.

Charakterystyczna dla rasy wysoka ruchliwość skutkuje z kolei częstym występowaniem u osobników starszych problemów z kręgosłupem oraz zmian zwyrodnieniowych stawów. Młodsze owczarki szetlandzkie borykać się mogą z kolei z jałową martwicą głowy kości udowej. U psów tej rasy występować może również zmodyfikowany gen MDR, uwrażliwiający zwierzę na działanie niektórych leków.

Cena owczarka szetlandzkiego pochodzącego z legalnie działającej i odpowiedzialnej hodowli, oscyluje zwykle w granicach 4500 – 6000 złotych. Na kwotę składają się między innymi opłata za wyrobienie rodowodu, wyżywienie, szczepienia i odrobaczanie malucha. Bezcenny jest również sam czas i wysiłek hodowcy w należytą socjalizację małego sheltie oraz zapewnienie mu właściwych warunków do prawidłowego rozwoju.

Owczarek szetlandzki, jak przystało na przedstawiciela rasy psów małych, jest szczekliwy. Niski próg pobudliwości i wrodzona czujność sprawiają także, że wystarczy naprawdę niewiele, by sheltie porządnie dał głos. Pies z wielkim rozentuzjazmowaniem poinformuje opiekuna o wszystkim, co jego zdaniem, jest warte uwagi.

Sheltie doskonale „dogadują się” z dziećmi i uwielbiają się z nimi bawić. Są wobec nich bardzo wyrozumiałe i opiekuńcze.

Szetlandzki pies linieje dwukrotnie w ciągu roku – na wiosnę, kiedy to gubi podszerstek oraz na jesień, kiedy wymianie ulega włos okrywowy.

Pomimo tego, że szetlandy bardzo dobrze znoszą trudne warunki klimatyczne, są odporne i lubią chłodniejsze pory roku, nie nadają się do trzymania na stale na dworze.

Owczarek szetlandzki dobrze poczuje się i w domu z ogrodem, i w mieszkaniu w bloku. Podstawowym warunkiem jest to, aby zapewnić mu odpowiednią dawkę aktywności w ciągu dnia i porządnie „zmęczyć go” poza domem – na przykład podczas zabawy w aportowanie czy treningu agility.

Owczarki szetlandzkie to psy bardzo inteligentne. Są niesłychanie bystre i pojętne, dzięki czemu uczą się w błyskawicznym tempie.

Owczarek szetlandzki nie wymaga częstych kąpieli – z reguły wystarczy wykąpać go 2 – 3 razy do roku. Do mycia używać należy wyłączne przeznaczonych kosmetyków dla psów do pielęgnacji sierści.